Wat kan de ECB doen tegen de hoge inflatie?

De energierekening, boodschappen, dagjes uit, lunchen buiten de deur, een nieuwe spijkerbroek: bijna alles is duurder. Dat merken we allemaal. Net als in de jaren zeventig hebben we te maken met alsmaar stijgende prijzen. Hoge inflatie is niet goed voor de portemonnee. Maar uiteindelijk ook niet voor de economie. Hoe kan de Europees Centrale Bank (ECB) ingrijpen?

Het monetaire beleid van de ECB is vooral gericht op prijsstabiliteit. Dit doet de ECB door een inflatiepercentage van 2% op de middellang termijn na te streven. Waarom? Omdat een te lage inflatie net zo ongewenst is als een te hoge inflatie. Daarbij gebruikt de ECB verschillende instrumenten.

Zo is de hoge inflatie ontstaan

De huidige hoge inflatie is ontstaan doordat er grote tekorten zijn in het aanbod van producten en diensten. Is de vraag groter dan het aanbod? Dan gaat de prijs omhoog. Deze tekorten zijn terug te leiden naar de coronacrisis. Toen kwam de economie tot stilstand. De vraag naar veel producten en diensten viel weg, waardoor ook het aanbod afnam.

Na het opheffen van alle beperkende maatregelen kwam de economie weer in rap tempo op gang. De vraag naar producten en diensten steeg hard. Maar producenten waren hier nog niet op voorbereid. Met als gevolg: het aanbod bleef achter op de vraag. Ofwel, de vraag was groter dan het aanbod. En daardoor stegen de prijzen.

Ook nu nog zijn de verstoringen in vraag en aanbod van de coronacrisis voelbaar. En zijn de aanvoerproblemen nog niet opgelost. Daar komt de oorlog in Oekraïne bovenop. Hierdoor zijn er nog meer tekorten ontstaan. Bijvoorbeeld van energie en graan. En deze tekorten leiden vervolgens weer tot prijsstijgingen, die wij in de portemonnee voelen.

Vraag en aanbod weer in balans

Om de hoge inflatie af te remmen is het nodig om vraag en aanbod weer in balans te brengen. De ECB neemt maatregelen die ervoor moeten zorgen dat consumenten en bedrijven minder gaan besteden. Hierdoor neemt de vraag naar producten en diensten af. Een voorbeeld hiervan is het verhogen van de rente voor het eerst in 11 jaar.

Daarnaast neemt de overheid maatregelen om de koopkracht te compenseren. Bijvoorbeeld door het verlagen van de energiebelasting en de brandstofaccijnzen. Toch is teveel ingrijpen door de overheid niet gewenst. Wanneer de overheid consumenten en bedrijven op grote schaal compenseert, kan dat de inflatie op de lange termijn juist verergeren. Dat komt omdat compensatie voor de hogere prijzen vooral op de korte termijn verlichting biedt. Dat zit zo:

Stel alle huishoudens krijgen overheidssteun. Hiermee hebben zij net zoveel of meer te besteden. De vraag naar producten en diensten blijft hetzelfde. Of neemt zelfs toe. Terwijl het aanbod nog steeds achterblijft. Zo wordt de inflatie niet afgeremd, maar stijgen de prijzen gewoon verder door. Brede compensatieregelingen zullen de aanbodtekorten niet oplossen.

Dit kan en mag de ECB doen

Overheden hebben beperkte ruimte om iets te doen aan de hoge inflatie en koopkrachtverlies. Een overheid kan bijvoorbeeld belastingen verlagen. Of een toeslag uitkeren. Maar besluiten over het monetair beleid worden genomen door de raad van bestuur van de ECB. Dit zijn de presidenten van de centrale banken in het eurogebied plus de directie van de ECB.

Onder het monetaire beleid vallen alle maatregelen die de centrale banken kunnen nemen om de prijs en de beschikbaarheid van geld in de economie te beïnvloeden. Denk hierbij aan het verhogen of verlagen van de rente. En het opkopen van staatsobligaties. Het belangrijkste doel van het monetaire beleid is om de waarde van de eigen munt, de euro, stabiel te houden. Ofwel, prijsstabiliteit.

De ECB kan geen rechtstreekse invloed uitoefenen. Maar neemt maatregelen die via financiële markten en banken doorwerken in de economie, zoals het verhogen van de rente. Wanneer de ECB bijvoorbeeld het basis rentetarief verhoogt, zullen banken hogere rentes rekenen aan hun klanten. Hierdoor wordt een lening duurder en sparen aantrekkelijker. Wat uiteindelijk een effect heeft op de inflatie en de economie.

Welke maatregelen de ECB inzet, hangt af van de monetaire beleidskoers. Wil de ECB de economie stimuleren? Of juist afremmen? Maar net zoals de overheid, heeft de ECB geen volledige controle over de inflatie en economische ontwikkelingen. Allerlei factoren spelen mee.

Saskia Oegema

Saskia Oegema is werkzaam als financieel tekstschrijver. Zij onderzoekt en schrijft voor verschillende websites in de financiële dienstverlening. Zowel haar Bachelor Bedrijfseconomie als haar Master in Economics – met als specialisatie Corporate Finance and Control – heeft ze behaald aan de Radboud Universiteit van Nijmegen.