9 op de 10 Nederlanders: “Contant geld moet blijven”

Originele publicatiedatum: 22 juni 2023

Het contante betalingssysteem staat onder druk. Ruim 87,0% van de Nederlanders geeft aan dat contant geld overal in Nederland geaccepteerd moet worden. Dat blijkt uit een representatief enquêteonderzoek door onze redactie. In een groot onderzoek duidt Bank.nl de cijfers en gaat in gesprek met de Kamerleden Mahir Alkaya (SP) en Chris Stoffers (SGP) die zich inzetten voor een contante acceptatieplicht. Het onderwerp maakt deel uit van ons jaarlijkse onderzoek naar de relatie tussen Nederlanders en het contante betalingssysteem, waarbij ook wordt gekeken naar maatschappelijke gebeurtenissen die op dat moment spelen.

Het betalen met contant geld is voor de gemiddelde Nederlander steeds minder vanzelfsprekend. Door de komst van de pinpas, maar ook vooral het contactloos betalen is het aantal transacties met contant geld in tien jaar tijd gedaald met 72,0%. Sigrid Kaag, minister van Financiën, vindt dat wettelijk ingrijpen nodig is om ervoor te zorgen dat contant geld bruikbaar en betaalbaar blijft. Daarover schreef ze onlangs een brief aan de Tweede Kamer.

Acceptatieplicht contant geld

Dankzij de toenemende druk op het contante betalingssysteem hebben de fracties SGP en SP een amendement ingediend bij de Tweede Kamer. Daarin pleiten zij voor een wettelijke acceptatieplicht van contant geld voor onder meer supermarkten en andere winkels. “We zien dat de acceptatie van contant geld zelfs bij essentiële voorzieningen zoals apothekers, bibliotheken en parkeergarages erg snel afneemt. Zo kan er bij 16,0% van alle parkeerautomaten al niet meer met contant geld betaald worden. Ongeveer 1,5 miljoen mensen in Nederland gebruiken om uiteenlopende redenen vooral contant geld voor hun alledaagse betalingen. Voor hen, maar ook voor de rest van de Nederlanders, mag contant geld niet verdwijnen. Als deze trend blijft doorzetten dreigt een deel af te haken, dat willen wij voorkomen”, aldus Mahir Alkaya, fractielid van de SP.

Mede-indiener van het amendement, Chris Stoffer (SGP), voegt eraan toe: “De aanwezigheid van voldoende pinautomaten is essentieel om de positie van contant geld te borgen. Maar los daarvan is het noodzakelijk om de toegang tot geld voor deze 1,5 miljoen mensen, maar ook voor vele anderen te behouden. Natuurlijk zien we ook de risico’s. Om plofkraken te voorkomen is het soms nodig dat pinautomaten verdwijnen. Maar dat mag niet ten koste gaan van de toegang tot geld.”

Het bovenstaande is aanleiding geweest voor Bank.nl om een onderzoek te starten onder 400 respondenten om te kijken hoe zij aankijken tegen contant geld en geldautomaten.

Beschikbaarheid van geldautomaten

Volgens de meest recente gegevens van De Nederlandsche Bank uit 2021 is het aantal geldautomaten met ruwweg drieduizend stuks afgenomen ten opzichte van tien jaar eerder. Uit later onderzoek van NOS in het afgelopen voorjaar blijkt dat er nog maar 4916 betaalautomaten zijn in Nederland waar contant geld gepind kan worden. Bovendien zijn deze niet meer 24/7 geopend zoals vroeger. Sinds 2020 geldt er tegen plofkraken de maatregel om betaalautomaten tussen 23:00 en 06:00 te sluiten.

Het aantal plekken om contant geld op te nemen neemt dus af. Hoe zit het met plekken waar contant kan worden betaald? Minister Kaag geeft in haar brief aan de Tweede Kamer aan dat ze contant geld van groot belang vindt. “Contant geld heeft, vanwege het fysieke karakter ervan, kenmerken die van maatschappelijk belang zijn, bijvoorbeeld om gemakkelijk te budgetteren of te gebruiken in onderwijs en opvoeding over geldzaken.”

De Nederlandse Vereniging van Banken sluit zich aan bij de woorden van minister Kaag: “De NVB onderschrijft het belang van contant geld voor de Nederlandse samenleving en zeker voor mensen die aangewezen zijn op contant geld, bijvoorbeeld om grip te houden op uitgaven aan de toonbank. De NVB spant zich al langer gezamenlijk in om te komen tot een goede balans tussen veiligheid, beschikbaarheid en bereikbaarheid van de dienstverlening enerzijds en de maatschappelijke kosten die hiermee gepaard gaan anderzijds.”

Contant geld als blijvende betaalmogelijkheid

Ons onderzoek onderstreept dat het overgrote merendeel van de bevolking nog altijd veel waarde hecht aan het kunnen betalen met contant geld. De onderstaande grafiek geeft, geordend op leeftijd, weer hoe onze respondenten reageren op de stelling ‘Contant geld moet overal in Nederland worden geaccepteerd.’

Wat vooral te zien is, is dat er op basis van leeftijd verschillen zijn in hoe er tegen de stelling wordt aangekeken. Respondenten van jongere leeftijd zijn het er grotendeels mee eens, maar zijn minder stellig dan de oudere generatie. Mogelijk houdt dit verband met de digitale vaardigheden die over het algemeen groter zijn bij jongeren. Voor hen zou het bijvoorbeeld makkelijker kunnen zijn om over te stappen op contactloos betalen. Opvallend genoeg is zo’n 10,0% van de 16-29-jarigen het er niet mee eens dat contant geld overal in Nederland moet worden geaccepteerd. De groep tussen de 50 en de 59 jaar is er het meeste mee eens, gevolgd door 60+ers en 40ers. 

Als deze stelling zo breed gedragen wordt, hoe kan het dan dat er steeds meer plekken zijn waar niet contant betaald kan worden? SP-kamerlid Alkaya licht toe: “Voor een individuele winkelier is de verleiding groot om over te stappen op PIN-only, vanwege de veiligheid en gebruiksgemak. Als dit bij een enkeling zou blijven zou er niets aan de hand zijn, maar voor de gehele samenleving is het niet goed als steeds meer individuele winkeliers deze beslissing om begrijpelijke redenen nemen. Dus ligt hier een taak voor de overheid, om enerzijds wettelijke normen te stellen, maar anderzijds ook hierbij het mkb te ondersteunen. Bijvoorbeeld door zeker te stellen dat er meer afstortmogelijkheden komen en winkeliers geen grote bedragen in de kassa hoeven te bewaren.”

Stortingen

Als het om het storten van geld gaat staan de neuzen ook veelal dezelfde kant op. Extra kosten kunnen voor mensen een drempel vormen voor het storten van geld. Op de stelling ‘Ik stort alleen contant geld als dat gratis is’, zegt 75,6% het er mee eens te zijn. Vooral 40’ers hechten veel waarde aan het gratis kunnen storten van geld. De leeftijdsgroep 16-29 jaar is daar minder stellig in, en opvallend genoeg is de groep 60+’ers het meest neutraal als het op extra kosten aankomt. 

Het storten van geld is bij weinig banken nog vrijblijvend gratis. Zo is het bij ING bijvoorbeeld de eerste twee of vier keer gratis, daarna betalen zij € 6,00 per storting. ABN Amro werkt vaak met een percentage, zoals in de meeste gevallen 0,5% over het gestorte bedrag. Bij de Rabobank is het alleen voor studenten met een studentenrekening in het begin gratis, daarna betalen zij € 9,50 per storting. Reguliere klanten bij de Rabobank betalen € 2,25 per storting, en vanaf de vijfde storting € 9,50. 

Betalen om te pinnen

Het betalen voor het opnemen van contant geld gaat onder het merendeel van onze panelleden gepaard met onvrede. Eerder gaven de Consumentenbond, het Nibud en De Nederlandsche bank al aan dat ze een verbod op het rekenen van kosten voor het pinnen van contant geld eisen. Bij veel banken is het op dit moment nog gratis. Sommige banken kiezen voor een ander systeem. ABN Amro heeft bijvoorbeeld een opnamelimiet van € 12.000 per jaar. Daarna volgt er per geldopname een tarief van € 5,00 + 0,5% van het gepinde bedrag. 

In de onderstaande grafiek is te zien hoe respondenten reageren op de stelling ‘Ik neem alleen contant geld op als dat gratis is’. Opmerkelijk is dat voornamelijk jongeren (16-29) en ouderen (60+) het er minder vaak mee oneens zijn. Verder schaart het merendeel zich achter de stelling, en zien we een piek bij de veertigers. 

Verdeeldheid over pinlocaties

Tot slot heerst er de meeste verdeling in de laatste grafiek, waarin de stelling luidt ‘ik ben tevreden over het aantal geldautomaten’. De respondenten zijn overwegend vaker tevreden over het aantal geldautomaten dan ontevreden, maar het scheelt niet veel. Als we de grafiek breed bekijken, afgezien van leeftijd, is 36,6% ontevreden is, en 46,9% positief. Het neutrale midden beslaat 16,5%. De grafiek verdeeld per leeftijd is hieronder te zien.

Oorlog in Oekraïne

Niet alleen de relatie tot contant geld is door ons onderzocht, ook de invloed van maatschappelijke gebeurtenissen op het vertrouwen in de euro. Daaruit blijkt dat in elke leeftijdsgroep ongeveer een kwart van de respondenten minder vertrouwen heeft in de euro sinds de Russische inval in Oekraïne. De grootste uitschieter zien we bij de leeftijdsgroep tussen de 40 en 49 jaar. Dertigers zijn het minst geschaad in hun vertrouwen, daarvan geeft zelfs een kwart aan het zeer oneens te zijn met de stelling.

Conclusie

Ondanks de toenemende mate van contactloos betalen en de afnemende hoeveelheid pinautomaten, blijft de gemiddelde Nederlander waarde hechten aan contant geld. Zoals te verwachten hecht de oudere generatie meer aan een eventuele acceptatieplicht van contant geld, maar ook de jongste leeftijdsgroep schaart zich hier met een meerderheid achter. Het is daarom de komende tijd nog niet denkbaar dat we overgaan op een girale wereld, ook valt niet te stellen dat de jongere generatie met toenemende mate minder waarde hecht aan het kunnen betalen met contanten. Dat kan vastgesteld worden vanaf volgend jaar, wanneer ons onderzoek voor de tweede keer plaatsvindt en met een jaarlijkse frequentie herhaald blijft worden.

Transparantie

Als Bank.nl staan wij middenin de bankenwereld als onafhankelijke partij. Hoewel wij ons platform niet gebruiken om onze mening over beleid te verspreiden, vinden wij wel onze taak om transparantie te scheppen. Zowel over de tarieven voor het storten en opnemen, als over andere services. Dit is vaak informatie die rechtstreeks van banken afkomstig is. Om echt als beschouwende partij langs de zijlijn te fungeren vinden wij het daarom van toegevoegde waarde om de mening van ons respondentenpanel te analyseren, te delen en te duiden. Wij volgen met grote belangstelling de ontwikkelingen omtrent het contante geldsysteem omdat wij merken dat de gemiddelde Nederlander daar nog altijd veel waarde aan hecht, zoals ook uit ons onderzoek blijkt.

Over ons panel
Ons respondentenpanel bestaat uit een representatieve greep uit de Nederlandse samenleving en voldoet aan de ISO norm 20252 om een zo hoog mogelijke kwaliteit en betrouwbaarheid van ons onderzoek te garanderen. De uitslagen van ons onderzoek delen we uitsluitend in de vorm van geschreven nieuwsrapportages en dienen geen andere doeleinden. Bank.nl is voornemens om dit onderzoek jaarlijks uit te voeren om ontwikkelingen in de relatie tussen de bevolking en het chartale systeem te peilen.