Voor het eerst in jaren weer een renteverhoging

De Europese Centrale Bank (ECB) verhoogt de rente met 50 basispunten, wat neerkomt op 0,5%. Dat is meer dan eerder werd aangekondigd. Sinds 2011 is de rente niet meer verhoogd. De verhoging maakt in één klap een eind aan de periode van de negatieve rente.

De depositorente gaat namelijk omhoog van -0,5% naar 0%. Dit is de rente die banken betalen om geld te stallen bij de centrale bank. De beleidsrente van de ECB werkt door in allerlei soorten rentes, zoals de spaarrente, leenrente en hypotheekrente. Zo wordt geld lenen duurder bij een hogere rente, wat blijkt uit een hypotheekrente die met sprongen omhoog is gegaan. Wanneer kunnen klanten weer een fatsoenlijke rente over hun spaargeld verwachten?

ECB jaagt op het inflatiespook

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) kwam de inflatie in juni 2022 uit op 8,6%. Voedingsmiddelen zijn in deze periode gemiddeld met zo’n 11% in prijs gestegen, in vergelijking met vorig jaar. Daarmee steeg de prijs van boodschappen harder dan het algemene prijspeil. Dat is een erg onwenselijke situatie.

De ECB wil met de renteverhoging de hoge inflatie intomen. Een hogere rente koelt de economie af, waardoor de druk op steeds hogere prijzen zal afnemen. Een renteverhoging met 0,5% is een eerste stap in die richting. Wil de ECB de economie echt afremmen, dan zal volgens analisten de rente omhoog moeten met 1 tot 2%. De ECB wil daarom in de loop van 2022 de rente nog een aantal keer verhogen. Met hoeveel procent, dat is nog niet bekend. Er wordt per maand bekeken wat er nodig is.

Grote sprongen vooruit

Een renteverhoging van 0,5% lijkt erg weinig. Want het is nog steeds een extreem lage rente. Toch is deze verhoging qua grootte buitengewoon. De ECB nam een soortgelijk besluit alleen bij de dotcomcrisis in 2001 en tijdens de financiële crisis van 2008 – 2009.

Maar er zijn ook economen die twijfelen aan het beleid van de ECB. Hoe ver kunnen zij gaan? Er is veel instabiliteit in de wereld en de economie lijkt op het randje van een recessie te balanceren. Een rente die met (te) grote sprongen omhoog gaat, kan zorgen voor schokken op de financiële markten.

Critici vinden juist dat de ECB veel te lang heeft gewacht. Ook vinden zij dat de EU achterblijft. Zo verhoogde de Amerikaanse centrale bank, de Fed, eerder dit jaar de basisrente met 0,75%.  En de Bank of England heeft inmiddels al 5 keer een renteverhoging doorgevoerd, waarmee de rente nu op 1,25% staat.

Vrees voor een nieuwe eurocrisis

De renteverhoging zorgt ook voor spanningen. Vooral in Italië maken ze zich zorgen, want het land bevindt zich midden in een politieke crisis. Landen met een hoge staatsschuld zijn niet gebaat bij een hogere rente, omdat de schuld duurder wordt. Om een nieuwe eurocrisis te voorkomen, is er een speciaal opkoopprogramma opgericht: het Transmission Protection Instrument (TPI). Dit crisisinstrument moet voorkomen dat de eurozone uiteenvalt als gevolg van te grote renteverschillen. Bijvoorbeeld door het opkopen van staatsobligaties door de ECB.

Alle maatregelen van de ECB zijn gericht op prijsstabiliteit in de eurozone en het terugdringen van de inflatie naar 2%. Een hogere rente zorgt ervoor dat het lenen van geld duurder wordt. Hierdoor zullen consumenten en bedrijven minder kopen. Daalt de vraag, dan zullen de prijzen minder hard stijgen. Dat is de theorie. Nu de praktijk nog.

Saskia Oegema

Saskia Oegema is werkzaam als financieel tekstschrijver. Zij onderzoekt en schrijft voor verschillende websites in de financiële dienstverlening. Zowel haar Bachelor Bedrijfseconomie als haar Master in Economics – met als specialisatie Corporate Finance and Control – heeft ze behaald aan de Radboud Universiteit van Nijmegen.